Wspieranie rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich na terenie polski.
Geneza powstania i zadania ARiMR.
Rozwój polskiego rolnictwa dzięki dopłatom i programom współfinansowanym przez Unię Europejską.
Mimo problemów związanych z uwarunkowaniami historycznymi i strukturą własnościową gospodarstw rolnych, polskie rolnictwo po wstąpieniu do unii w dosyć krótkim czasie stało się konkurencyjne na rynku europejskim. W tym czasie mocno rozwinęło się rolnictwo ekologiczne, a właściciele tych gospodarstw zaczęli ubiegać się o specjalne certyfikaty unijne, oraz znacznie zmodyfikowali swoje gospodarstwa, dokonując zakupów nowoczesnych maszyn takich jak: ładowarki, prasy, i opryskiwacze. Dla przykładu w 2001 roku mieliśmy ok 700 ekologicznych gospodarstw rolnych, a w roku 2013 było już ich ok 27 tysięcy. Na rozwój rolnictwa w Polsce duży wpływ mają także dopłaty bezpośrednie do gruntów, chciaż już zupełnie inną sprawą jest ich wielkość w porównaniu do dopłat, jakie otrzymują zachodni rolnicy. W tym przypadku wschodnioeuropejskie gospodarstwa mogą poczuć się nieco pokrzywdzeni, według wyliczeń, kwota płatności bezpośrednich w Polsce jest też niższa, niż unijna średnia, i to niemal o 9%.
Wsparcie UE wykracza poza płatności bezpośrednie i uczestnictwo we wspólnym rynku produktów rolnych, co niewątpliwie przekłada się to na wzrost dochodów rolniczych. To także inwestycja w infrastrukturę, edukację lub kulturę na obszarach wiejskich. Na ten cel przeznaczane jest także bardzo dużo pieniędzy, a działalność ta przekłada się bezpośrednio na poprawienie jakości życia na wsi.
Krótka historia i opis programów wsparcia rolnictwa nadzorowanych przez ARiMR.
W kwietniu 1999 roku Unia Europejska ustanowiła program SAPARD, czyli przedakcesyjny program rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich mający na celu pomóc w procesach przekształceń strukturalnych na wsi w krajach kandydujących do unii. Wdrażanie programu SAPARD i przyjmowanie wniosków zaczęło się w lipcu 2002 roku, a zakończyło się w lutym 2004 roku. Najwięcej pieniędzy zaplanowano wydać na: poprawę przetwórstwa rolno-spożywczego (38 proc.), rozwój i poprawę infrastruktury wiejskiej (28 proc.), inwestycje w gospodarstwach rolnych (18 proc.) i na różnicowanie działalności gospodarczej na wsi (16 proc.), co miało ułatwić rolnikom poszukiwanie dodatkowych źródeł dochodów. W praktyce jednak najwięcej środków finansowych (47 proc. zamiast 28 proc. planowanych) przeznaczono na rozwój infrastruktury na obszarach wiejskich (budowa dróg, oczyszczalni ścieków, wodociągów i kanalizacji. Początkowe skomplikowane procedury udziału w programie skutkowały bardzo małym zainteresowaniem ze strony rolników. Dopiero pod koniec jego trwania, dzięki mniej restrykcyjnym wymaganiom rolnicy zdecydowali się na składanie wniosków. Z programu najbardziej skorzystały duże gospodarstwa i przedsiębiorstwa rolne, które były bardziej rozeznane w działaniu programów unijnych, oraz posiadały lepszą koniunkturę umożliwiającą zakup maszyn. Dlatego też w tym okresie największym zainteresowaniem cieszyły się duże ciągniki rolnicze i kombajny zbożowe.
Program SPO „Rolnictwo” od momentu uruchomienia spotkał się z bardzo dużym zainteresowaniem ewentualnych beneficjentów. Początkowa nieufność, z jaką rolnicy podchodzili do programów UE (szczególnie było to widoczne na początku realizacji Programu SAPARD), ustąpiła miejsca myśleniu o przyszłości związanej z rozwojem działalności gospodarczej na obszarach wiejskich zwiększeniu efektywności produkcyjnej gospodarstw rolnych. Niewątpliwie jedną z przyczyn była takiego myślenia była poprawa opłacalności produkcji rolniczej.
Program SPO „Rolnictwo” miał charakter inwestycyjny. Z alokacji środków wynika, że 75% środków przewidzianych na realizację programu zostało przeznaczone na projekty „Wspieranie zmian i dostosowań w sektorze rolno-żywnościowym” Niemal 46% tej kwoty przeznaczono na finansowanie działania „Inwestycje w gospodarstwach rolnych”, które było największym, pod względem finansowym, działaniem programu (34% ogólnej kwoty). W ramach tego programu rolnikom umożliwiono znaczną modernizację parku maszyn, co zaowocowało większą konkurencyjnością polskich rolników na rynku Unii Europejskiej. Modernizacja parku maszyn opierała się na wymianie między innymi takich maszyn jak agregaty uprawowe, prasy, prasoowijarki. Bardzo dużą popularnością cieszył się także program „Ułatwianie startu młodym rolnikom”, który zachęcał młodych, wykwalifikowanych rolników do inwestowania w rozwój gospodarstwa.
Kolejnym programem nadzorowanym przez ARiMR i mającym na celu modernizacje polskiej wsi był Program Rozwoju Obszarów Wiejskich PROW 2007-2013. Największym zainteresowaniem cieszyło się wsparcie udzielane z działania "Modernizacja gospodarstw rolnych". Skorzystało z niego ponad 59 tys. rolników, którzy uzyskali pomoc na inwestycje w wysokości blisko 8,6 mld zł. Te pieniądze pozwoliły im zmodernizować ponad 46 tys. gospodarstw, kupić ok. 300 tys. maszyn i urządzeń do produkcji rolnej, wybudować lub zmodernizować ponad 3,2 mln m2 budynków gospodarczych. Bardzo dużym zainteresowaniem także cieszyły się programy wparcia młodych rolników oraz różnicowania w kierunku działalności nierolniczej. Innym programem, który znacznie wpłynął na rozwój rynku rolnego w Polsce, był program wspierający grupy producentów rolnych – dzięki któremu w owym czasie dobrze prosperujących przedsiębiorstw zrzeszających rolników w tzw grupy produkcyjne. W ramach PROW dofinansowanie można było otrzymać m.in. na zakup maszyn lub urządzeń służących do przetwarzania produktów rolnych, a także ich magazynowania. Do kosztów kwalifikowalnych zaliczano również koszty budowy, modernizacji budynków i budowli wykorzystywanych do prowadzonej działalności. Wiele gospodarstw zdecydowało się na inwestycje w nowe silosy, suszanie i czyszczalnie ziarna. Wsparcie można było także uzyskać na zakup specjalistycznych środków transportu przeznaczonych do przewozu produktów rolnych. O kolejności przysługiwania pomocy decydowały punkty przyznawane na podstawie wcześniej ustalonych kryteriów. Najbardziej premiowane były inicjatywy związane z wprowadzaniem nowych technologii i procesów produkcyjnych, poprawa ochrony środowiska.
Zmiany i nowości w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020.
Opis najpopularniejszych działań pomocowych zawartych w PROW 2014-2020, oraz terminy składania wniosków.
Z premii dla młodych rolników mogą skorzystać osoby, które m.in. w dniu złożenia wniosku mają nie więcej niż 40 lat, posiadają, lub zobowiążą się do uzupełnienia odpowiednich kwalifikacji zawodowych. Benieficjenci się o wsparcie powinni być właścicielami gospodarstwa o powierzchni co najmniej 1 hektara, ale nie mogą wejść w jego posiadanie wcześniej niż 24 miesiące przed dniem złożenia wniosku o przyznanie pomocy. W ramach wsparcia młodzi rolnicy mogą otrzymać 150 tys. zł premii. Wsparcie jest wypłacane w dwóch ratach. Pierwszą (120 tys. zł) otrzymuje się po spełnieniu warunków do przyznania pomocy, a druga rata płatności – 30 tys. zł – przyznawana jest po realizacji biznesplanu. Najczęściej finansowane maszyny z tego programu to: pługi rolnicze, kosiarki, rozrzutniki obornika, rozsiewacze nawozów i ścielarki.
Wnioski można składać od 31 marca 2022 r. do 29 maja 2022 r.
O ten rodzaj pomocy mogą starać się rolnicy posiadający gospodarstwo rolne o powierzchni co najmniej 1 hektara użytków rolnych, lub posiadający nieruchomość służącą do prowadzenia produkcji w zakresie działów specjalnych produkcji rolnej. Ważnym kryterium jest wielkość ekonomiczna takiego gospodarstwa, która nie może przekraczać 13 tysięcy Euro. Kolejnym ważnym kryterium jest to, by dochód lub przychód z działalności rolniczej stanowił co najmniej 25 proc. całości dochodów, lub przychodów. Z działania można otrzymać premię w wysokości 60 tys. zł wypłacaną w ratach. Wsparcie w całości należy przeznaczyć na prowadzoną w gospodarstwie działalność rolniczą. Najczęściej przy pomocy tego programu mniejsi rolnicy decydują się na zakup: zgrabiarek, przetrząsaczy polowych, małych bron talerzowych, siewników zbożowych i owijarek.
Wnioski można składać od 16 maja do 14 lipca 2022 r.
W ramach działania wsparcie dotyczy inwestycji dotyczących działalności polegającej na świadczeniu usług rolniczych. Głównym celem instrumentu wsparcia jest ułatwienie dostępu gospodarstw rolnych (zwłaszcza małych) do nowych technologii - co w konsekwencji przełoży się na poprawę ich konkurencyjności. Poziom pomocy wynosi maksymalnie 50% kosztów inwestycji kwalifikującej się do wsparcia. Maksymalna wysokość pomocy przyznana w okresie realizacji programu jednemu beneficjentowi wynosi 500 000 zł. Rolnicy, którzy będą chcieli otrzymać dotacje na rozwój usług rolniczych będą mogli uzyskać wsparcie na znacznie szerszą ilość działalności niż dotychczas. Możliwe będzie m.in. świadczenie usług z zakresu rolnictwa precyzyjnego, oraz zabezpieczenia lub utrzymania urządzeń wodnych. Usługodawcy środki z tej dotacji przeznaczają głównie na: sieczkarnie polowe i hedery do nich, ciągniki, przystawki do kukurydzy, kombajny zbożowe, wozy asenizacyjne, przyczepy i siewniki punktowe.
Nabór wniosków na przełomie kwietnia i maja 2022 roku. Jednak na planowane przedłużenie działania PROW o 2 lata - ostateczny termin składania wniosku o płatność końcową to 30 czerwca 2025.
